Wortel-Kolonie is een bijzonder gebied met een uniek verhaal. De Koloniën van Weldadigheid vertellen een merkwaardig stukje geschiedenis uit de tijd dat onze contreien deel uitmaakten van Nederland, tussen 1815 en de Belgische onafhankelijkheid in 1830. De Nederlandse generaal Johannes van den Bosch startte een idealistisch maatschappelijk experiment om de armoede te bestrijden, maar tegelijk ook om mensen aan de rand van de samenleving, zoals landlopers of bedelaars, in de pas te laten lopen.

Aan het begin van de 19de eeuw vindt in de Verenigde Nederlanden een groot maatschappelijk experiment plaats. Doel: komaf maken met armoede. De Maatschappij van Weldadigheid koopt onontgonnen stukken land op. Daar worden zeven Koloniën van Weldadigheid opgericht: vijf in het noorden van Nederland en twee in het zuiden, die van Wortel en van Merksplas.

Uit het hele land worden grote aantallen mensen en families in armoede ernaartoe gestuurd om aan landbouw te doen, school te lopen en discipline aan te leren. Landlopers, bedelaars en ook weeskinderen worden gedwongen opgenomen. Het project kende geen succes en werd na de Belgische onafhankelijkheid (1830) afgevoerd. Na de nodige aanpassingen startte de Rijksweldadigheidskolonie in 1881 opnieuw en werd het een thuishaven voor landlopers en bedelaars. Tot aan de Eerste Wereldoorlog waren er dan vijfduizend landlopers-gedetineerden. Na de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993 werden de centrale gebouwen van de ‘kolonie’ ingericht als gevangenis. De overige gebouwen en gronden kregen een nieuwe bestemming.

De koloniën hadden een zeer typisch landschap dat tweehonderd jaar na hun ontstaan nog altijd herkenbaar is. In 1822 wordt begonnen met de ontginning van de heide in de kolonie. Een rationeel en symmetrisch plan deelde de kolonie in twee delen, gescheiden door een brede weg van Wortel naar Zondereigen. Het kruispunt was het centrum van de vroegere kolonie en wordt op

Meer - Zondereigen